Iedere genealoog komt vroeg of laat in aanraking met de Wet van behoud van genealogische ellende. De oorzaak is niet moeilijk te begrijpen: je bent op zoek naar voorouders en je vindt, meestal online of soms in een boek, dat iemand daar al over gepubliceerd heeft. Dat is makkelijk! Dan hoef je het zelf niet meer allemaal op te zoeken. De informatie ziet er aanlokkelijk uit: allerlei data worden vermeld, en plaatsen waar jouw voorouders hebben gewoond. De voorouderlijke lijn gaat soms ver terug, verder dan je zelf ooit had kunnen dromen.
Hoe zit het met de betrouwbaarheid? Bronnen worden lang niet altijd gegeven. Toch nog maar even verder googelen op internet. En kijk, de gevonden nieuwe voorouders staan ook op andere sites vermeld, dan moet het toch wel kloppen allemaal! En zo blijft het balletje-balletje spel maar doorgaan en kan de Wet van behoud van genealogische ellende (WBGE) haar greep op jouw stamboom blijven uitoefenen.
De remedie om verlost te worden van al deze genealogische nonsens is eenvoudig maar betekent hard werken. In feite moeten we hetzelfde recept volgen als met alle andere informatie die we dagelijks tot ons nemen: check je bronnen! Het is makkelijker gezegd dan gedaan, maar als je niet wilt verdwalen in het sprookjesbos zul je toch echt alle gegeven paarden in de bek moeten kijken.
Ik kwam deze week de WBGE weer tegen bij een opdracht voor een klant. Hij wilde meer weten over het voorgeslacht van zijn voorouder Cornelis van Eck, die op 20 augustus 1742 in Driesum is overleden.[1] Cornelis was militair van beroep en uit zijn naam blijkt al dat hij waarschijnlijk van buiten Friesland afkomstig is. Hij woonde vanaf 1722 met een kleine tussenpoos in Driesum, in het noordoosten van Friesland, waar hij een aantal kinderen kreeg samen met zijn tweede vrouw Tietske Jans.
Mijn klant bleef ondertussen meezoeken en stuurde af en toe links door van wat hij op internet gevonden had. Omdat veel personen van deze Cornelis van Eck afstammen, komt Cornelis geregeld voor in stambomen op internet. Op een gegeven moment leek het erop dat Cornelis toch in Friesland geboren zou zijn, mogelijk in Franeker. Daar woonde namelijk rond die tijd ook een Cornelis van Eck en die werd op internet opgevoerd als zijn vader.[2] Het bijzondere aan deze Cornelis van Eck senior was, dat hij in 1732 in Zuid-Afrika overleden zou zijn. In KwaZulu-Natal, nadat zijn vrouw Elisabeth Valentinsdr Schmit, de moeder van onze Cornelis, rond 1696 in Kaapstad overleden was. Wat een spannend leven hadden deze mensen gehad!
Toen we de gegevens nog eens goed bekeken en daarmee verder zochten, bleek dat er verschillende Cornelissen van Eck waren gecombineerd. Er trouwde namelijk in 1690 een executeur Cornelis van Eck in Sint Annaparochie.[3] Ook was er een Cornelis van Eck hoogleraar in de rechten aan de Franeker universiteit.
Mijn klant, zelf jurist, was dolgelukkig met zijn internetvondst. Helaas, de vork zat totaal anders in de steel: professor Cornelis van Eck werd later hoogleraar in Utrecht en is daar overleden. Ondertussen zagen we dat deze Van Eck ook wordt beschreven in het Biografisch Portaal in twee biografische woordenboeken.[4] Daarin werd niets genoemd over KwaZulu-Natal, wel werd een portret genoemd. Via de site van het Rijksmuseum werd een prachtige gravure van de hoogleraar binnengehaald.[5]
In de biografische woordenboeken werd een andere echtgenote van Cornelis senior genoemd dan Elisabeth Schmidt, namelijk Catharina de Witt. Grote teleurstelling volgde toen in het desbetreffende lemma werd vermeld dat Cornelis van Eck kinderloos stierf, en in het andere dat zijn twee kinderen op jonge leeftijd zijn overleden.[6]
Is er dan wel een plaatsje Utrecht in KwaZulu-Natal? Jazeker, maar dat stadje is pas in de 19de eeuw gesticht.[7] Er leefde na 1700 een echtpaar Cornelis van Eck/van Nek en Elisabeth Smit/Schmidt dat inderdaad naar Zuid-Afrika is verhuisd,[8] maar ze zijn foutief gekoppeld aan de Cornelis die ik onderzoek. De Wet van behoud van genealogische ellende kan dus heel vermakelijke resultaten opleveren en is altijd goed voor wat hersengymnastiek.
1 Tresoar, Lidmatenregister Herv. Gemeente Dantumawoude, Driesum en Wouterswoude, archiefnummer 28, inventarisnummer 166, aktenummer 515.
2 https://www.genealogieonline.nl/kwartierstaat-johannes-zijlstra/I1071554548.php, https://www.genealogieonline.nl/stamboom-zandstra-agema/I4858.php en https://www.geni.com/people/Cornelis-van-Eck/6000000039571012291.
3 Tresoar, DTB boeken, Trouwregister Hervormde gemeente St. Annaparochie, archiefnummer 28, inventarisnummer 0120, aktenummer 2442.
4 http://www.biografischportaal.nl/persoon/62855977.
5 http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.42944
6 Vermelding van zijn overlijden in Het Utrechts Archief, Toegangsnummer 711 Burgerlijke stand gemeente Utrecht en van de voormalige gemeente Zuilen: retroacta doop- trouw- en begraafregisters, inventarisnummer 131 pag. 692.
7 https://nl.wikipedia.org/wiki/Utrecht_(Zuid-Afrika).
8 zie https://www.familysearch.org/tree/person/sources/K2QQ-LQ1.
He Martha wat leuk om dit zo te lezen.
Het is ook net een jungle zo’n zoektocht. En dat verveelt nooit.